In 2014 verscheen een artikel over aanvallen van steekmieren op zilvermeeuw- en kleine mantelmeeuwkuikens. Het verschijnsel speelde zich af op het Duitse Waddeneiland Trischen. 83 nesten werden gevolgd. Nadat de kuikens uit het ei kwamen, werden bij tien van de nesten (12%) de kuikens door mieren aangevallen. De aanvallen concentreerde zich in eerste instantie op de poten, ogen en cloaca. Geen van de kuikens overleefde dit. Omgerekend naar alle 83 nesten, nam hierdoor het broedsucces met 14,5 % af.

Dit verschijnsel is niet nieuw. Mieren op vogelkuikens is geconstateerd bij verschillende vogelsoorten, waarbij verschillende mierensoorten worden genoemd. Nederlandse gegevens zijn voor zover ik weet nooit gepubliceerd. Boswachter Kees Ooyevaar nam dit verschijnsel herhaaldelijk waar in de stormmeeuwenkolonie in de Schoorlse Duinen in de jaren zestig van de vorige eeuw. Norman Deans van Swelm e-mailde mij onlangs dat sinds de toename van bosmieren op landgoed Ockenrode bij Den Haag, het slecht ging met de bodembroeders.

Op het Duitse Waddeneiland nam men waar dat de mieren toenamen gedurende het broeden op de eieren. Logisch lijkt me, de warmte van de broedende meeuw zal de mieren aantrekken en sowieso het nest meer naar de oppervlakte verplaatsen, dus meer in de buurt van de eieren. Het lijkt me ook logisch dat als het eiwit uit de brekende eieren vloeit en de kuikens nog nat zijn van het eiwit, zij een luilekkerland vormen voor de mieren.

De mieren van het Duitse Waddeneiland (180 ha) werden als gewone steekmieren Myrmica rubra gedetermineerd. Een soort die overal in alle landecosystemen voorkomt (Boer 2015), zelfs in de zeereep. Dus zo gek is dit niet. Op de Nederlandse Waddeneilanden (Texel, Terschelling en Schiermonnikoog) vond ik in vegetaties (zeevetmuurklasse, zeeasterklasse en helmklasse) zoals die voorkomen op Trischen twee soorten steekmieren: de gewone steekmier Myrmica rubra en de moerassteekmier M. scabrinodis. De laatste was steeds dominanter aanwezig dan de gewone steekmier. De moerassteekmier is ook beter bestand tegen overstromingen, zoals die voorkomen op Trischen, dan de gewone steekmier.

Hoe dan ook, het is interessant dit verschijnsel ook in Nederland in kaart te brengen. Daartoe zijn alle waarnemingen van ‘aanvallen van mieren op vogelkuikens’ van harte welkom. Graag inclusief de mieren in natura! Neem eventueel contact op met p.boer@quicknet.nl.

Bronnen:
Baer J 2014. Native ant species Myrmica rubra affects Herring Gull Larus argentatus and Lesser Black-backed Gull L. fuscus chick survival at a North Sea island. Seabird 27: 87-97.
Boer P 2015. Mieren van de Benelux (2e druk). Jeugdbond Uitgeverij, ’s Graveland. 183pp.